Maciejewski, Tadeusz2020-02-182020-02-182014Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 2014, T. XVII, s. 49-60.1733-0335http://hdl.handle.net/11315/27760Podległość polsko-pomorska Gdańska trwałą 338 lat (970-1308), a całkowicie polska 339 lat (1454-1793), łącznie więc 677 lat, gdy tymczasem krzyżacko-pruska (1308-1454; 1793-1807; 1813-1918), zaledwie 265 lat. W latach 1454-1466 toczyła się wojna trzynastoletnia, której efektem było z jednej strony utworzenie zależnych od Polski Prus Królewskich, zaś z drugiej obdarzenie Gdańska przez króla Kazimierza Jagiellończyka czterema wielkimi przywilejami z lat 1454-1457, dających miastu szeroką autonomię: terytorialną, prawno-sądową, handlowo-celną, morską oraz menniczą, przy niewielkich tylko powinnościach zwierzchnich królów polskich. W XVI w., począwszy od 1517 r., zaczęły się w Gdańsku spory między rządzącym patrycjatem a pospólstwem. Zakończył je w 1526 r. Zygmunt Stary wydając Constitutiones Sigismundi, przywracające generalnie stary ustrój Gdańska, jakkolwiek zmieniony przez utworzenie Trzeciego Ordynku, będącego reprezentacja pospólstwa. W XVII w. w sprawy ustroju Gdańska zaingerował Jan III Sobieski, wydając w 1678 r. dwa dekrety wzmacniające prawa monarsze w mieście oraz pozycję Trzeciego Ordynku. Natomiast w połowie XVIII w. ustrój Gdańska zreformował August III, wydając w 1750 r. deklarację i ordynację rozszerzające prawa króla w mieście, a nadto wzmacniające pozycję Trzeciego Ordynku oraz zmieniające zasady jego osobowej obsady. Wreszcie też dokonano rewizji wielu kwestii administracyjno-organizacyjnych, gospodarczych czy też finansowych.The Polish-Pomeranian sovereignty over Gdańsk continued for 338 years (970-1308) and purely Polish for 339 years (1454-1793), which corresponds to the total of 677 years, while that of the Teutonic Order and Prussia (1308-1454; 1793-1807; 1813-1918) - only to 265 years. The thirteen-years’ war continued from 1454 to 1466. Its result on the one hand was the establishment of Royal Prussia, dependent on Poland, and on the other - the granting of four great privileges (in 1454-1457) by King Casimir the Jagiellon (Kazimierz Jagiellończyk) to Gdańsk. They awarded the city with broad territorial, court and legal, trade and customs, maritime, and minting autonomy, with only limited duties towards the sovereign kings of Poland. In the 16th century, controversies between the governing patriciate and the commons started in Gdańsk around 1517. An end was put to them in 1526 by King Sigismund the Old (Zygmunt Stary), who issued Constitutiones Sigismundi that generally brought back the old political system of Gdańsk, albeit altered by the setting up of the Third Order being a representation of the commons. In the 17th century, King John (Jan) III Sobieski interfered with the political system of Gdańsk, issuing two decrees in 1678. They reinforced the rights of the monarch in the city and the position of the Third Order. The political system of Gdańsk was reformed again in mid-18th century, by King August III who in 1750 issued a declaration and a statute expanding the rights of the king in the city, and reinforcing the position of the Third Order and changing the principles of its nomination. Finally, plenty of administrative, organisational, economic, and financial questions were revised.Die Abhängigkeit der Stadt Gdańsk von dem Königreich Polen und dem Herzogtum Pommern dauerte 338 Jahre (970-1308), nur von dem Königreich Polen 339 Jahre (1454-1793), insgesamt also 677 Jahre, während seine Abhängigkeit von dem Deutschen Orden und Preußen (1308-1454; 1793-1807; 1813-1918) lediglich 265 dauerte. In den Jahren 1454-1466 wurde der Dreizehnjährige Krieg ausgetragen, dessen Ergebnis einerseits die Gründung des von Polen abhängigen Königlichen Preußens und andererseits die Verleihung von vier großen Privilegien aus den Jahren 1454-1457 durch den König Kasimir IV. Andreas an Gdańsk waren, die der Stadt eine weitgehende Autonomie gegeben haben: territoriale, rechtlich-gerichtliche, Handels- und Zollautonomie, See- und Münzhoheit, wobei die Pflichten gegenüber den polnischen Königen lediglich geringfügig waren. Im 16. Jahrhundert begannen in Gdańsk ab 1517 Streitigkeiten zwischen dem regierenden Patriziat und dem gemeinen Volk. Diese wurden 1526 von Sigismund dem Altem beigelegt, indem er Constitutiones Sigismundi erließ, welche die alte Ordnung von Gdańsk grundsätzlich wiederherstellten, obwohl sie durch die Gründung der Dritten Ordnung abgeändert wurde, die als Vertretung des gemeinen Volkes galt. Im 17. Jahrhundert griff Johann III. Sobieski in die Ordnung von Gdańsk ein, indem er 1678 zwei Dekrete erließ, die die königlichen Rechte in der Stadt und die Position der Dritten Ordnung stärkten. Mitte des 18. Jahrhunderts wurde die Ordnung von Gdańsk wiederum von August III. reformiert, indem er 1750 eine Deklaration und ein Gesetz erließ und dadurch die königlichen Rechte in der Stadt erweiterte, die Position der Dritten Ordnung stärkte und die Grundsätze für deren Personenbesetzung änderte. Schließlich wurden viele administrative und organisatorische, wirtschaftliche und finanzielle Fragen überprüft.Гданьск находился в польско-поморском подчинении 338 лет (970-1308), полностью в подчинении Польши 339 лет (1454-1793), т.е. в общей сложности 677 лет, в то время как в тевтонско-прусском подчинении (1308-1454, 1793-1807, 1813-1918), т.е. всего 265 лет. В 1454-1466 гг. состоялась Тринадцатилетняя война, в результате которой, с одной стороны, была создана зависимая от Польши Королевская Пруссия, а с другой - король Казимир предоставил Гданьску четыре великие привилегии 1454-1457 гг., благодаря которым город получил широкую автономию: территориальную, юридическо-судебную, торгово-таможенную, морскую, монетную, и довольно незначительные обязанности относительно польских королей. В XVI в., начиная с 1517 г., в Гданьске проходили бурные споры между правящим патрициатом и простонародьем, которые закончил в 1526 г. Сигизмунд Старый, устанавливая «Constitutiones Sigismundi». Этот документ восстановил старый строй Гданьска, но при этом в городском управлении появились представители народных масс, т.н. Третье сословие. В XVII в., в систему обустройства Гданьска вмешался Ян III Собеский, который в 1678 г. издал два указа, укрепляющие права монарха в городе и положение Третьего сословия. В середине XVIII в. строй Гданьска реформировал Август III, провозглашая в 1750 г. декларацию и свод законов расширяющих королевские права в городе, а также укрепляющих позицию Третьего сословия и вносящих изменения в правила выбора его состава. Кроме того, пересмотрено ряд административно-организационных, экономических и финансовых вопросов.plUznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 PolskaGdańskPrusy KrolewskiePolskaBałtykmonarchowie polscy (Kazimierz JagiellończykZygmunt StaryStefan BatoryJan III SobieskiAugust III)burgrabiaradaławaTrzeci Ordynekpolityka morskaRoyal PrussiaPolandBaltic seaPolish Kings (Casimir the Jagiellonian/ Kazimierz JagiellończykSigismund the old/Zygmunt StarySteven Bathory/Stefan BatoryJan/ John III Sobieskiburgravecounciltown council (bench)Third Ordermaritime PolicyDanzigKonigliches PreusenPolenOstseepolnische Monarchen (Kasimir IV. AndreasSigismund der AlteStephan BathoryJohann III. SobieskiAugust III.)BurggrafRatSchoffenkollegiumDritte OrdnungSeepolitikГданьскКоролевская ПруссияПольшаБалтикапольские монархи (Казимир IVСигизмунд СтарыйСтефан БаторийЯн III СобескийАвгуст III)маркграфсоветскамьяТретье сословиеморская политикаHistoriaPrawoArtykuł