Przedmiotem rozważań prowadzonych w niniejszej monografii jest problematyka proaktywnego rozwoju przedsiębiorstw. Szczególną uwagę zwrócono na rolę odpowiedzialności ekologicznej przedsiębiorstw jako czynnika tego rozwoju. Odpowiedzialność ekologiczna wynika z konieczności realizacji działań związanych z ochroną coraz bardziej zagrożonego przez człowieka środowiska naturalnego. Rozwój proaktywny opiera się na przyjęciu przez przedsiębiorstwo zachowań o charakterze antycypacyjnym, wyprzedzającym możliwość wystąpienia zmian; obejmuje także działania o charakterze przedsiębiorczym. Jest to zatem przeciwieństwo działań dostosowawczych, o charakterze reaktywnym. W literaturze przedmiotu przeważa pogląd, że działania proaktywne sprzyjają sukcesom firm na rynku. Proaktywność powinna pozwolić na unikanie bądź przełamywanie sytuacji krytycznych, na jakie przedsiębiorstwo narażone jest w swoim rozwoju.