Czy Łukasz Opaliński młodszy był regalistą? Filozofia ustroju państwa i postawa wobec liberum veto marszałka nadwornego koronnego

Uproszczony widok
dc.contributor.authorDankowski, Michał Zbigniew
dc.date.accessioned2020-02-18T11:39:35Z
dc.date.available2020-02-18T11:39:35Z
dc.date.issued2014
dc.description.abstractŁukasz Opaliński zwany młodszym reprezentował jeden z najmożniejszych rodów magnackich w Wielkopolsce i całej Rzeczpospolitej w XVII w. Piastując wysoki urząd senatorski - marszałka nadwornego koronnego, dał się przede wszystkim poznać jako publicysta i filozof ustroju, a także nieprzeciętny polityk. Starsza historiografia widziała w nim regalistę i poplecznika kolejnych dworów. Dopiero studia Władysława Czaplińskiego ukazują go jako polityka będącego apologetą ustroju państwa polsko-litewskiego. W rzeczywistości Opaliński był politycznym lawirantem, zaś jego poglądy wyrażane zarówno w publicystyce, jak i w działaniach politycznych były korelacją postawy oświeconego magnata połowy XVII w. dbającego głównie o interes swojego rodu, w dalszej kolejności państwa, na pewno dumnego z ustroju Rzeczpospolitej, ale dostrzegającego jego wynaturzenia. Dzieła Opalińskiego z zakresu filozofii państwa, takie jak Rozmowa plebana z ziemianinem, Obrona Polski, czy Coś nowego?, wykazują szerokie horyzonty w myśli marszałka nadwornego i jego nieprzeciętne zdolności publicystyczne. Pomysły, jakie wykazuje Opaliński w swoich pracach, są nowatorskie, a co najważniejsze realne, nie oderwane od istniejącej rzeczywistości. Ustrój Rzeczpospolitej był dla magnata wielkopolskiego wzorem. „Złotą wolność" szlachecką uważał za najdoskonalszy ustrój społeczny, w czym wtórowali mu inni publicyści epoki. Opaliński był jednak świadomy niedomagań wynikających z nawarstwiających się „egzorbitancji" a w szczególności z anarchizacji polskiego parlamentaryzmu. Instytucję liberum veto odbierał jako słuszną konieczność, natomiast obawiał się jego korzystania przez nieodpowiednie osoby, stąd postulował stosowania jej wyłącznie do spraw wagi państwowej.pl
dc.description.abstractŁukasz Opaliński, known as younger, represented one of the most powerful magnate clans in Wielkopolska and Poland in the 17th century. Holding a high senatorial office, that of the Court Marshal of the Crown - he made himself known as a writer and philosopher of the political system, and also as a superb politician. Older historiographic works perceived him as a monarchist and adherent of the successive courts. These were only the studies by Władysław Czapliński that portrayed him as a politician who was an apologist of the political system of the Commonwealth of Poland-Lithuania. In fact, Opaliński was a political maverick, and his views - expressed both in his writings and political actions - resulted from the correlation of an attitude of an enlightened magnate of mid-17th century, caring mostly about the interest of his clan, and further - that of the state, certainly proud of the political system of his country, yet perceiving also its erosion. Opaliński’s works in philosophy of state, notably Rozmowa plebana z ziemianinem, Obrona Polski, and Coś nowego?, prove the broad horizon of his thoughts. The dignitary’s concepts are innovative, and more importantly in no way unrealistic. The magnate found the system of the Commonwealth the standard, and considered the “golden liberty" of nobility the most perfect social system, in which he was seconded by other writers of the time. Yet, Opaliński was aware of the shortcomings resulting from the accruing “exorbitancy" and especially from the anarchisation of the Polish parliamentary movement. He perceived the existence of liberum veto as a necessity, however proper, yet was afraid that inappropriate people could exploit it, hence he postulated its use only in matters of state importance.pl
dc.description.abstractŁukasz de Bnin Opaliński war Mitglied eines der reichsten und mächtigsten Magnatengeschlechter in Großpolen und in der ganzen polnischen Republik im 17. Jahrhundert. Während der Ausübung seines hohen Senatorenamtes - d.h. des Hofmarschalls der polnischen Krone - erwies er sich vor allem als Publizist und Staatsphilosoph sowie als überdurchschnittlicher Politiker. Die ältere Historiografie sah in ihm einen Royalisten und Anhänger der nacheinander folgenden Herrscher. Erst die Studien von Władysław Czapliński zeigen ihn als Politiker, der Apologet der Staatsform des polnisch-litauischen Staates ist. In Wirklichkeit war Opaliński ein politischer Opportunist und seine Ansichten, die sowohl in der Publizistik als auch in seinen politischen Handlungen zum Ausdruck kamen, waren eine Korrelation der Haltung eines aufgeklärten Magnaten der Hälfte des 17. Jahrhunderts, der vorrangig für die Interessen seines Adelsgeschlechts und dann für die des Staates sorgte, der mit Sicherheit auf die Staatsform der polnischen Republik stolz war, der andererseits aber auch ihre Entartungen sah. Die Werke von Opaliński zum Thema Staatsphilosophie wie z.B. Unterhaltung zwischen einem Pfarrer und einem Landjunker, Verteidigung Polens oder Etwas neues? zeigen den weiten Horizont des Hofmarschalls und seine überdurchschnittlichen publizistischen Fähigkeiten. Die Ideen von Opaliński sind modern und, was am wichtigsten ist, real und nicht wirklichkeitsfremd. Die Staatsform der polnischen Republik war für den großpolnischen Magnaten musterhaft. Die adlige “Goldene Freiheit" hielt er für die perfekteste Gesellschaftsform, wobei ihm andere Publizisten beipflichteten. Opaliński war sich allerdings der Schwächen bewusst, die sich aus den sich ansammelnden “Exorbitanzen” und insbesondere aus der Anarchisierung des polnischen Parlamentarismus ergaben. Die Institution des Liberum Veto hielt er für eine berechtigte Notwendigkeit, er hatte allerdings Angst vor deren Anwendung durch nicht richtige Personen, weswegen er ihre Anwendung ausschließlich in Bezug auf Angelegenheiten von größter Bedeutung für den Staat forderte.pl
dc.description.abstractЛукаш Опалинский младший был представителем одной из наиболее богатых магнатских семей в Великопольше и всей Речи Посполитой XVII века. Занимая высокий сенаторский пост - придворного королевского маршала - он приобрел известность как публицист и философ политической системы, а также талантливый политик. Поначалу, историография указывала его как роялиста и сторонника королевских династий. Позже, в исследованиях Владислава Чаплинского он был показан как политик - приверженец политической системы польско-литовского государства. На самом же деле Опалинский был политическим конъюнктурщиком, а его взгляды, высказываемые как в публицистике, так и в политической деятельности были корреляцией действий просвещенного магната XVII середины века, который в первую очередь заботился об интересах своей семьи, а затем государства. Опалинский безусловно гордился политической системой Речи Посполитой, хотя и замечал ее недостатки. Труды Опалинского в области философии государства, такие как «Разговор пастора с помещиком», «Оборона Польши», или «Что нового?», показывают широкий кругозор мысли придворного маршала и его незаурядные публицистические способности. Идеи Опалинского являются инновационными и, самое главное, жизненными, а не оторванными от действительности. Политический строй Речи Посполитой был для великопольского магната образцовой моделью. «Золотую свободу» дворянства он считал наиболее совершенным общественным строем, в чем его поддерживали и другие публицисты той эпохи. Опалинский, конечно, видел недостатки системы, связанные с вездесущим злоупотреблением королевской власти и, прежде всего, с анархией польского парламентаризма. Принцип «liberum veto» считал необходимостью, но в то же время опасался его использования неответственными лицами, и поэтому предлагал его применение только в случаях дел особой государственной важности.pl
dc.identifier.citationStudia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 2014, T. XVII, s. 37-47.pl
dc.identifier.issn1733-0335pl
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11315/27748
dc.language.isoplpl
dc.publisherOficyna Wydawnicza AFMpl
dc.rightsUznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska*
dc.rights.urihttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/*
dc.subjectOpalińskipl
dc.subjectRzeczpospolita Obojga Narodówpl
dc.subjectXVII w.pl
dc.subject„złota wolność" filozofia państwapl
dc.subjectmarszałek nadworny koronnypl
dc.subjectWielkopolskapl
dc.subjectmonarchiścipl
dc.subjectliberum vetopl
dc.subjectCommonwealth of Poland-Lithuaniapl
dc.subject17th centurypl
dc.subject“golden liberty" state philosophypl
dc.subjectCourt Marshal of the Crownpl
dc.subjectmonarchistspl
dc.subjectOpaliński, Polen-Litauen, 17pl
dc.subjectJahrhundertpl
dc.subject„Goldene Freiheit’pl
dc.subjectStaatsphilosophiepl
dc.subjectHofmarschall der polnischen Kronepl
dc.subjectGroßpolenpl
dc.subjectMonarchistenpl
dc.subjectLiberum Vetopl
dc.subjectОпалинскийpl
dc.subjectРечь Посполитая Двух Народовpl
dc.subjectXVII векpl
dc.subject«золотая свобода»pl
dc.subjectфилософия государстваpl
dc.subjectпридворный королевский маршалpl
dc.subjectВеликопольшаpl
dc.subjectмонархистыpl
dc.subject.otherHistoriapl
dc.subject.otherPrawopl
dc.titleCzy Łukasz Opaliński młodszy był regalistą? Filozofia ustroju państwa i postawa wobec liberum veto marszałka nadwornego koronnegopl
dc.typeArtykuł
Pliki
Oryginalne pliki
Teraz wyświetlane 1 - 1 z 1
Miniatura
Nazwa:
DANKOWSKI_Czy_Lukasz_Opalinski_mlodszy_byl_regalista_2014.pdf
Rozmiar:
199.07 KB
Format:
Adobe Portable Document Format
Opis:
Pobierz
Licencja
Teraz wyświetlane 1 - 1 z 1
Brak miniatury
Nazwa:
license.txt
Rozmiar:
52 B
Format:
Item-specific license agreed upon to submission
Opis:
Pobierz
Kolekcje
1.1 Artykuły z Oficyny Wydawniczej AFM