Przestępstwo zgwałcenia i jego sprawcy w II Rzeczypospolitej. Próba wstępnej charakterystyki
Ładowanie...
Data wydania
2015
Autorzy
Tytuł czasopisma
ISSN
1733-0335
eISSN
2450-6095
Tytuł tomu
ISBN
eISBN
Wydawca
Oficyna Wydawnicza AFM
Abstrakt
Wśród wielu kwestii społecznych, które w Drugiej Rzeczypospolitej pozostawały objęte
swoistym tabu, znalazło się między innymi przestępstwo zgwałcenia, przede wszystkim zaś
jego przyczyny oraz skutki. Nie istniało wówczas w zasadzie żadne środowisko, które podjęłoby
się zainicjowania dyskusji, w której tematem stałaby się m. in. niezwykle niejasna
sytuacja prawna ofi ar gwałcicieli. Wbrew bowiem dość surowym sankcjom karnym, które
groziły sprawcom tego przestępstwa, zgwałcone kobiety udowodnić musiały w trakcie procesu
sądowego, że swoim zachowaniem nie sprowokowały mężczyzny oraz, że w trakcie
gwałtu stawiały opór fi zyczny. Jego brak uznawano bowiem jako swoiste przyzwolenie na
odbycie stosunku.
Wszystkie obowiązujące do 1932 r. kodeksy karne przewidywały stosunkowo surowe
kary dla sprawców gwałtów. Również nowy kodeks karny kontynuował tę praktykę. Niemniej
przynosił pewne istotne zmiany, wśród których znalazły się: ujednolicenie terminologii
(wprowadzenie pojęcia „czynu nierządnego” w miejsce obowiązujących dotychczas
„czynu lubieżnego” oraz „zgwałcenia”), ściganie z urzędu przestępstwa dokonanego na
osobie poniżej 15 roku życia oraz uznanie faktu, że ofi arą jak i sprawcą zgwałcenia mogły
(mogli) być zarówno kobiety jak i mężczyźni.
Niemniej, jak wskazują ówczesne statystyki, sprawcami tego przestępstwa pozostawali
w Drugiej Rzeczypospolitej wyłącznie mężczyźni, i to przede wszystkim mieszkańcy ówczesnej
wsi. Bardzo niepełne wyliczenia wskazują jednak, że największa liczba skazanych
za gwałt pochodziła z terenów (województwa zachodnie), w których znacznie szybciej
przebiegały procesy modernizacyjne, w tym nie tylko te dotyczące ekonomii, ale również w kwestii emancypacji i samoświadomości kobiet. Jednocześnie w województwach
wschodnich liczba skazanych za gwałt pozostawała wyjątkowo niska. Wydaje się, że był
to przede wszystkim wynik niezwykle introwertycznego, bardzo tradycyjnego charakteru
miejscowych środowisk wiejskich, w których poziom zaufania w stosunku do polskiego
aparatu administracyjnego pozostawał jednocześnie wyjątkowo niski.
Statystyczny sprawca gwałtu w Drugiej Rzeczypospolitej był więc mężczyzną, z reguły
słabo wykształconym, młodym (przed 30 rokiem życia), zazwyczaj mieszkał na wsi, pracując
jednak dorywczo w mieście. Był też, co w kontekście charakterystycznej dla tego
okresu wielowyznaniowości społeczeństwa polskiego, przede wszystkim wyznawcą religii
chrześcijańskiej, w tym, choć zależało to od regionu, głównie reprezentantem kościoła
rzymskokatolickiego.
Th e crime of rape, and especially its reasons and results, was among the numerous social
issues that remained covered with a particular taboo in the Second Republic of Poland.
At the time, there was no environment that would undertake to initiate a discussion whose
subjects would include among others the exceedingly unclear legal situation of victims of
rape. Even with the fairly harsh penal sanctions that the perpetrators of the crime were
threatened with, the raped women had to prove before the court that they did not provoke
the man with their behaviour, and that while being raped they resisted physically. It was so
as lack of resistance was considered a particular concession for a sexual intercourse.
All criminal codes binding in 1932 envisaged relatively harsh penalties for perpetrators
of rape. Th e new criminal code also continued the practice. Nevertheless, it introduced
certain signifi cant changes which included the unifi cation of terminology (introduction of
the term czyn nierządny (literally: ‘an indecent act’) in the place of the previously binding
czyn lubieżny (literally ‘a lascivious act’) and zgwałcenie (‘raping’)), persecution ex offi cio
in the case of crimes perpetrated against people under 15, and recognition of the fact that
both women and men could be victims and perpetrators of rape.
Nevertheless, as the contemporary statistics prove, perpetrators of the crime in the
Second Republic were solely men, and predominantly residents of rural areas. Th e highly
incomplete calculations point, however, to the fact that the largest number of men sentenced
for rape came from the areas where modernisation processes, not only concerning
economy but also related to the question of emancipation and self-awareness of women,
were much quicker, i.e. in the western voivodeships. At the same time, the number of people
sentenced for rape remained exceptionally low in the eastern regions. Th is seems to
be primarily the result of the exceedingly introverted, highly traditional character of the
local rural environments, where the level of trust for the Polish administration remained
exceptionally low at the same time.
Th us, a statistical perpetrator of rape in the Second Republic was a male, poorly educated
as a rule, young (below 30), and in most cases living in the country yet being a casual
labourer in the city. Even with the Polish society being multidenominational at the time, most of the perpetrators were Christian, and – although this depended on the region – predominantly
a member of the Roman Catholic Church.
Opis
Słowa kluczowe
zgwałcenie w II Rzeczypospolitej, terminologia zgwałcenia, czyn nierządny, postawa gwałconej, sprawca gwałtu, kodeks karny 1932, prawo karne przed unifikacją, rape in the Second Republic of Poland, rape terminology, indecent sexual act, the attitude of the raped, rape perpetrator, Criminal Code 1932, criminal law before unification
Źródło
Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 2015, T.XVIII, s. 131-148.