Tematem niniejszego opracowania jest zagadnienie „pierwszego składu” obywateli odrodzonego państwa polskiego, które z uwagi na znaczną liczbę przepisów regulujących tę materię przedstawione zostało na przykładzie byłego zaboru austriackiego. Wskazano główne źródła prawa o obywatelstwie polskim odnoszące się do tego zaboru oraz szczegółowo omówiono trzy zasadnicze sposoby nabywania obywatelstwa polskiego: z tytułu zamieszkania (osiedlenia) na obszarze państwa polskiego, urodzenia się na tym terytorium oraz skorzystania z prawa opcji. Przytoczono konkretne normy prawne regulujące poszczególne sposoby nabycia obywatelstwa, wskazując na istniejące między nimi zależności oraz trudności interpretacyjne. Na przykładzie norm odnoszących się do byłego zaboru austriackiego starano się pokazać, jak zawiłe i skomplikowane było prawo wewnętrzne i międzynarodowe regulujące skutki powstania państwa polskiego w zakresie obywatelstwa. Omówienie zasad nabywania obywatelstwa polskiego w odniesieniu do terenów byłego zaboru austriackiego poprzedzono krótkim wstępem historycznym oraz uwagami dotyczącymi nowożytnego rozumienia pojęcia obywatelstwa, by nadać opracowaniu szerszy kontekst.

The subject of this paper is the question of the “initial composition” of citizens of the revived Polish state i.e. the Republic of Poland, which uses the example of the former Austrian Partition due to a considerable number of applicable regulations. The article indicates principal sources of law regarding this partition and discusses in detail the three main means of acquiring Polish citizenship: 1) based on residence in the territory of Poland, 2) based on the place of birth in that territory, and 3) by means of executing the right of option. Specific legal norms regulating these methods of obtaining citizenship are brought up, pointing out the mutual dependencies between them as well as interpretational difficulties. By exemplifying the regulations regarding the former Austrian Partition the author makes an effort to display the level of intricacy and complication of the domestic and international law regulating the consequences of establishing the Republic of Poland in matters concerning citizenship. The discussion of the principles of obtaining Polish citizenship is preceded by a short introduction on history and remarks on the contemporaneous understanding of the concept of citizenship, which add a more extensive context to the main subject of the paper.