Przedmiotem artykułu jest zagadnienie dopuszczalności powierzenia dziedzicowi ustalenia zakresu świadczenia w rzymskim legacie per damnationem. W artykule analizowane są teksty rzymskich jurystów z okresu klasycznego. Przykładowo: testator nie określił ilości rzeczy zapisanych gatunkowo: oliwy, wina, solonej ryby. Czy legat będzie ważny? – czy też dziedzic będzie uprawniony do określenia miary zapisanych rzeczy, a tym samym określi treść świadczenia? Czy może legatariusz będzie uprawniony do żądania świadczenia wszystkich rzeczy z zapisanej kategorii? Czy powinniśmy dążyć do utrzymania w mocy dyspozycji testatora, czy raczej uznać, że nie wyraził swej woli w sposób dostatecznie określony? Czy legat damnacyjny może polegać na współpracy miedzy testatorem a dziedzicem? Dziedzic pełniłby wówczas funkcję pośrednika, elastycznie dostosowując do rzeczywistości życzenia zmarłego. Jakie są prawne instrumenty służące uznaniu, że wypełnienie legatu przez dziedzica nastąpiło w sposób prawidłowy? Czy fi deikomis był bardziej elastycznym narzędziem, umożliwiającym wypełnienie woli de cuius?

Th e debate held by ancient lawyers on the question of an heir`s power to decide upon the extent of a performance under the legacy per damnationem is the subject of this paper. For example: the testator omitted to specify the amount of wine, olive or salt fi sh bequeathed under a legacy per damnationem. Does it make legacy invalid? – or maybe the heir has a power to decide on how much of these commodities are to be owned? Or perhaps the legatee is entitled to take all of the things left by testator? Should we rather upheld the will of the testator or bear the consequences of the testator’s failure to express his will in a clear and defi nitive manner? Could the legacy per damnationem rely on a measure of cooperation between the testator and heir? What is the role of typical Roman social value like fi des as far as the estimation of validity of such legacies is concerned? And what are the legal instruments to qualify the performance of the heir as proper or not? Was fi deicommissum, emerging institution of inheritance law, more elastic instrument for testators? Th e paper includes texts of Roman jurists from the classical period taken from the Digests of Justinian, giving some proposals of their interpretations.