"Nie ulega wątpliwości, że podmiotem praw w samorządzie terytorialnym są jego mieszkańcy. W drodze aktu wyborczego dokonują rozstrzygnięcia w sprawach ich dotyczących. Mogą to uczynić w dwojakiej formie – przez głosowanie powszechne lub za pośrednictwem wybranych przez siebie przedstawicieli. Ale demokratyczna wartość samorządu terytorialnego wyraża się nie tylko w demokratyzmie aktu wyborczego, lecz w równym stopniu w demokratyzmie funkcjonowania samorządowych organów przez ustanowienie instytucjonalnego mechanizmu zapewniającego stały obywatelski wpływ i społeczną kontrolę działalności wybranych władz. Obecnie ustawy samorządowe przewidują tylko jedną formę społecznego wpływu na działalność władz samorządowych, a mianowicie referendum. Przedmiotem niniejszego opracowania jest wykazanie, w oparciu o obowiązujące przepisy o referendum lokalnym, że sposób ukształtowania prawa do decydowania o sprawach wspólnoty lokalnej nie jest prawem równym i powszechnym. Analiza dokonana zostanie na przykładzie referendum gminnego."(...)