Praca niniejsza, zawierająca analizę mechanizmów kształtowania się świadomości religijnej, ma charakter raczej teoretyczny, oparta została co prawda na wynikach własnych badań (z wykorzystaniem własnych obserwacji i spostrzeżeń), lecz przede wszystkim na szeroko ujętej literaturze przedmiotu. Niektóre informacje zawarte w części teoretycznej nie będą wykorzystane do konstrukcji metody badań oraz wyjaśnienia i dyskusji ich wyników, mogą jednakże stanowić ważną część uzupełniającą dla przedstawienia całości analizowanego zjawiska. Zebranie ich w jednym miejscu ma na celu umieszczenie opisu rozwoju świadomości religijnej na szerokim tle opisu procesów poznawczych, zaangażowanych w konstruowanie dojrzałej reprezentacji rzeczywistości religijnej. Ponieważ badane problemy dotyczą sfery poznawczej (świadomości) człowieka, ujętej w aspekcie rozwojowym, dlatego prezentowana praca została napisana w konwencji psychologii poznawczo-rozwojowej, chociaż korzystam też z autorów reprezentujących inne kierunki psychologii – zwłaszcza przy omawianiu problematyki poczucia własnej wartości – ze względu na pokrewieństwo tematyki i przydatność wyników ich badań. Praca dotyczy zagadnień z pogranicza psychologii rozwojowej i psychologii religii. Wydaje się, że troska o jednoznaczność terminów oraz podawanie wyrazów bliskoznacznych, pozwoli zachować wewnętrzną spójność wywodu, pomimo odmienności szkół psychologicznych poszczególnych cytowanych autorów. Ta właśnie spójność, wskazująca na tożsamość opisywanych procesów, pomimo różnej nieraz terminologii, będzie głównym kryterium prawomocności wyprowadzanych teoretycznie wniosków. Jeżeli niezależni od siebie badacze dochodzą do podobnych konkluzji, to można uznać, że ich stwierdzenia są uzasadnione – tym bardziej, gdy tworzą one logiczny i spójny układ z innymi twierdzeniami.