Ostatnia dekada historii Sojuszu Północnoatlantyckiego wypełniona była wyzwaniami o niespotykanej dotąd skali różnorodności, co stało się przyczyną strategicznej debaty zainicjowanej na szczeblach polityczno-wojskowych struktur dowodzenia i kierowania NATO. Dyskusje oscylowały wokół złożoności natury współczesnych konfliktów oraz wpływu tego stanu rzeczy na doktryny sojuszu. Reagowanie kryzysowe w dobie XXI stulecia, zgodnie ze zidentyfikowanymi trendami, wymaga wirtuozerii w dziedzinie posługiwania się instrumentami siły. Kombinacja tak zwanej hard power i soft power w narracji teoretyków doktryn zyskała miano smart power. Termin odnoszący się do pojęcia wielowymiarowych kampanii reagowania kryzysowego wywołał liczne refl eksje, których skutkiem stały się konsultacje oraz studia współczesnych strategii NATO. Reformatorskie tendencje po raz pierwszy zostały formalnie zdefiniowane na szczycie Sojuszu w Rydze w 2006 r. Inspirowane naturą współczesnych konfl iktów badania zaowocowały powstaniem nurtu strategicznego zwanego comprehensive approach (CA). Jego geneza sięga korzeni teorii smart power oraz effects based operations, natura natomiast jest mocno osadzona w skoordynowanym aplikowaniu militarnych, cywilnych i ekonomicznych instrumentów siły. Autor poddaje analizie genezę oraz okoliczności powstania filozofi i CA; ukazuje strategiczny kontekst budowy nowego nurtu w dziedzinie reagowania kryzysowego i naturę CA, przytaczając różne perspektywy narodowe. Analizie poddano aparat pojęciowy funkcjonujący obecnie w Sojuszu. W celu ukazania stopnia implementacji strategii na grunt doktryn operacyjnych różnych szczebli NATO. Autor przytacza przykłady rozwiązań strukturalnych w systemie dowodzenia Sojuszu, wynikających z konieczności dostosowania kształtu instytucji do nowej fi lozofi i działania. Opracowanie ilustruje również praktyczne zastosowanie CA na podstawie wybranych przykładów koncepcji wdrażanych w ramach operacji NATO w Afganistanie. Podsumowanie to refleksja dotycząca adekwatności comprehensive approach do wyzwań, które zdefiniowano na szycie Sojuszu w Walii. Słowa kluczowe: kompleksowe podejście, reagowanie kryzysowe, NATO, bezpieczeństwo międzynarodowe, bezpieczeństwo globalne, bezpieczeństwo europejskie, doktryna, strategia.