Dynamika konfliktu izraelsko-palestyńskiego z perspektywy teorii stosunków międzynarodowych
| dc.contributor.author | Lipa, Michał | |
| dc.contributor.author | Zdanowski, Jerzy | |
| dc.date.accessioned | 2025-12-01T10:29:09Z | |
| dc.date.available | 2025-12-01T10:29:09Z | |
| dc.date.issued | 2025 | |
| dc.description.abstract | Wstęp: "Konflikt izraelsko-palestyński jest jednym z najbardziej złożonych i długotrwałych konfliktów. Jego konsekwencje wykraczają daleko poza granice Izraela i Palestyny, wpływając na stabilność polityczną Bliskiego Wschodu oraz na stosunki międzynarodowe na całym świecie. Konflikt ten jest wciąż żywym problemem politycznym, a jego echa są widoczne w aktualnych wydarzeniach międzynarodowych, w tym w działaniach Organizacji Narodów Zjednoczonych, Ligi Państw Arabskich, Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych oraz innych państw i organizacji. Angażuje on nie tylko dwa bezpośrednie podmioty – Izrael i Palestynę, ale także aktorów globalnych i regionalnych, w tym inne państwa bliskowschodnie, mocarstwa światowe, a także organizacje terrorystyczne oraz podmioty społeczeństwa obywatelskiego. Badanie ich interesów i motywacji jest kluczowe dla pełniejszego zrozumienia, jak kształtują się decyzje polityczne i jak wpływają one na przebieg konfliktu. Z kolei analiza takich najnowszych wydarzeń i procesów, jak porozumienia abrahamowe, wpływ wojny rosyjsko-ukraińskiej, polityka administracji USA czy program nuklearny Iranu, jest niezbędna do zrozumienia, jak zmieniający się układ sił na poziomie globalnym i regionalnym wpływa na ten konflikt. Z drugiej strony zrozumienie dynamiki tego sporu jest kluczowe dla analizy współczesnej geopolityki i przewidywania potencjalnych zmian na arenie międzynarodowej. Celem naukowym książki Dynamika konfliktu izraelsko-palestyńskiego z perspektywy teorii stosunków międzynarodowych jest przeprowadzenie wieloaspektowej analizy jednego z najbardziej złożonych i długotrwałych konfliktów we współczesnej historii. Publikacja ta ma na celu nie tylko pomóc zrozumieć historyczne i aktualne uwarunkowania konfliktu, ale również przedstawić go przez pryzmat trzech dominujących teorii stosunków międzynarodowych – realizmu, liberalizmu i konstruktywizmu. Chodzi o zbadanie, w jaki sposób różne podejścia teoretyczne mogą być zastosowane do wyjaśnienia zachowań aktorów zaangażowanych w konflikt. W analizie konfliktu izraelsko-palestyńskiego skupiono się na trzech głównych ujęciach teoretycznych stosunków międzynarodowych: realizmie, liberalizmie i konstruktywizmie. Pomimo iż ujęcia te można już uznać za klasyczne, tyczy się to szczególnie liberalizmu i realizmu, to wydaje się, iż ich przydatność jest nadal znaczna (a nawet ulega pewnego rodzaju rewitalizacji), zwłaszcza gdy dokonamy porównania ich zastosowania w badaniu dynamiki konkretnego konfliktu. Decyzja o wyborze tych teorii wynika z ich zdolności do proponowania kompleksowych i wzajemnie uzupełniających się narzędzi analitycznych, które umożliwiają wszechstronne badanie kluczowych aspektów konfliktu. Nie zakładamy przy tym, iż tylko te koncepcje teoretyczne są właściwe do badania stosunków międzynarodowych na Bliskim Wschodzie, co oznacza, iż mamy świadomość naukowej użyteczności nowszych podejść. Realizm umożliwia dogłębne zrozumienie geopolitycznego wymiaru sporu, koncentrując się na kwestiach bezpieczeństwa, równowadze sił i interesach zaangażowanych państw. Liberalizm dostarcza ram analitycznych do oceny instytucjonalno-prawnych aspektów konfliktu, w tym roli organizacji międzynarodowych, a także roli wzajemnych zależności gospodarczych. Z kolei konstruktywizm umożliwia badanie wymiaru tożsamościowego oraz normatywnego, podkreślając znaczenie idei, narracji, tożsamości zbiorowych i społecznie konstruowanych znaczeń w dynamice konfliktu. Te teorie, stanowiące fundament głównego nurtu badań nad stosunkami międzynarodowymi, oferują spójne i ugruntowane metodologicznie ramy analityczne, pozwalając na wielowymiarowe zrozumienie złożoności konfliktu izraelsko-palestyńskiego. Ich wzajemna komplementarność stwarza możliwość całościowego ujęcia problemu, uwzględniającego zarówno materialne, jak i niematerialne aspekty sporu. Innymi słowy, ujęcie realistyczne pozwoli skupić się na analizie interesów głównych aktorów zaangażowanych w konflikt (zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich), rywalizacji o władzę oraz strategicznych działań Izraela i Palestyny, podczas gdy liberalizm umożliwi spojrzenie na próby współpracy, uregulowania, negocjacji oraz rolę instytucji międzynarodowych, takich jak ONZ, Liga Państw Arabskich czy Unia. Konstruktywizm z kolei wnosi zrozumienie wpływu tożsamości, pamięci historycznej, narracji i norm społecznych na dynamikę konfliktu. Drugim celem jest przeanalizowanie roli takich aktorów międzynarodowych i regionalnych (zarówno państwowych, jak i niepaństwowych), jak ONZ, USA, UE, państwa arabskie i Liga Państw Arabskich, Rosja, Chiny Turcja oraz Iran, i ich wpływu na kształtowanie dynamiki konfliktu. Książka uwzględnia również zmieniające się sojusze, zwłaszcza w świetle nowych inicjatyw, jak porozumienia abrahamowe, które redefiniują relacje między Izraelem a innymi państwami regionu. Zrozumienie tych zależności pozwala na lepsze przewidywanie przyszłych scenariuszy i identyfikowanie potencjalnych dróg do deeskalacji. Trzecim celem książki jest krytyczna ocena procesów pokojowych i mechanizmów mediacyjnych, które były stosowane na przestrzeni lat. Przy wykorzystaniu teorii stosunków międzynarodowych książka ma na celu zbadanie, dlaczego niektóre próby pokojowe zawiodły, a inne przyniosły częściowe sukcesy. Analiza ta ma na celu dostarczenie wiedzy na temat czynników sprzyjających lub utrudniających skuteczne negocjacje i pokojowe rozwiązania. Studiowanie konfliktu izraelsko-palestyńskiego może dostarczyć wartościowych wskazówek dla społeczności międzynarodowej na temat mediacji, rozwiązywania konfliktów i skutecznego zarządzania sytuacjami kryzysowymi. Może także pomóc w zrozumieniu, jakie strategie mogą przyczynić się do długoterminowej stabilizacji i budowania pokoju (peacebuilding). Ostatnim celem książki jest zaprezentowanie możliwych scenariuszy przyszłości konfliktu izraelsko-palestyńskiego w kontekście globalnych i regionalnych zmian geopolitycznych oraz rosnącego znaczenia aktorów niepaństwowych, jak również nowoczesnych technologii wojskowych i nowych sposobów prezentowania konfliktu w mediach. Wskazanie roli, jaką może odegrać społeczność międzynarodowa w ułatwianiu lub utrudnianiu rozwiązania konfliktu, podkreśla praktyczne zastosowanie teorii stosunków międzynarodowych w budowaniu bardziej stabilnych relacji międzynarodowych. Autorzy są przekonani, że dla uzyskania całościowego obrazu konfliktu izraelsko-palestyńskiego najbardziej odpowiednia jest zintegrowana analiza zakładająca badanie z punktu widzenia wielu teorii, a niniejsza praca jedynie otwiera dyskusję na ten temat. Wierzymy, że dzięki takiemu podejściu można lepiej zrozumieć, jakie czynniki są kluczowe dla podtrzymywania konfliktu i jakie podejścia teoretyczne najlepiej wyjaśniają jego złożoność. Publikacja ta jest skierowana do badaczy oraz studentów stosunków międzynarodowych i kierunków pokrewnych, jak również analityków politycznych, dziennikarzy, dyplomatów oraz wszystkich, którzy pragną głębszego zrozumienia wielowarstwowego charakteru konfliktu palestyńsko-izraelskiego w kontekście dominujących teorii stosunków międzynarodowych." (...) | |
| dc.identifier.doi | 10.48269/978-83-67491-62-4 | |
| dc.identifier.eisbn | 978-83-67491-62-4 | |
| dc.identifier.isbn | 978-83-67491-61-7 | |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/11315/31538 | |
| dc.language.iso | pl | |
| dc.publisher | Oficyna Wydawnicza AFM Uniwersytetu Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie | |
| dc.rights | Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska | |
| dc.subject | konflikt izraelsko-palestyński | |
| dc.subject | liberalizm | |
| dc.subject | konstruktywizm | |
| dc.subject | postkolonializm | |
| dc.subject | polityka wewnętrzna | |
| dc.subject | historia | |
| dc.subject | mediacje | |
| dc.subject | porozumienia pokojowe | |
| dc.subject | organizacje międzynarodowe | |
| dc.subject | organizacje pozarządowe | |
| dc.subject.other | Bezpieczeństwo narodowe i wewnętrzne | |
| dc.title | Dynamika konfliktu izraelsko-palestyńskiego z perspektywy teorii stosunków międzynarodowych | |
| dc.type | Książka |