Prawo swojszczyzny („Heimathrecht”) jako wyraz przynależności do gminy
Ładowanie...
Data wydania
2014
Autorzy
Tytuł czasopisma
ISSN
1733-0335
eISSN
Tytuł tomu
ISBN
eISBN
Wydawca
Oficyna Wydawnicza AFM
Abstrakt
Cechą charakterystyczną prawodawstwa austriackiego było określenie przynależności obywatela
do gminy. Przynależność ta była nazywana stosunkiem swojszczyzny (Heimathrecht).
Kwestie te normowała szczegółowo ustawa z dnia 3 grudnia 1863 r. - dotycząca regulacyi stosunków
swojszczyzny. Wskazane prawo miało niezwykle istotny charakter, gdyż uprawniało do
pobytu w gminie oraz żądania zaopatrzenia i pomocy w ubóstwie.
W chwili wejścia w życie ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego
posiadanie prawa swojszczyzny „w jednej z gmin na obszarze Państwa Polskiego, stanowiącym poprzednio
część składową Państwa Austriackiego lub Węgierskiego” było jedną z przesłanek rozstrzygającą
o prawie do obywatelstwa. Kolejnym aktem prawnym, który uszczegółowił temat nabywania
obywatelstwa, była ustawa z dnia 26 września 1922 r. o uregulowaniu prawa wyboru obywatelstwa
polskiego przez obywateli byłego cesarstwa austriackiego lub byłego królestwa węgierskiego i prawa
wyboru obywatelstwa obcego przez byłych obywateli tych państw posiadających obywatelstwo
polskie. Do wskazanej ustawy wydano dwa rozporządzenia wykonawcze. Pierwsze wydane przez
Radę Ministrów dnia 12 grudnia 1922 r. oraz rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia
6 lutego 1925 r. Zagwarantowało ono osobom, które posiadały prawo swojszczyzny na obszarach
należących do Austro-Węgier, a które znalazły się w granicach Rzeczypospolitej, prawo opcji obywatelstwa
polskiego. W dzisiejszym ustawodawstwie prawo swojszczyzny moglibyśmy porównać do
obowiązku meldunkowego z ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych.
Celem artykułu jest analiza prawnych podstaw funkcjonowania prawa swojszczyzny na tle
ustawowego obowiązku przynależności do gminy oraz prawa obywatelstwa. Artykuł zawiera
również opis praktyki stosowania prawa swojszczyzny.
A characteristic feature of Austrian law was the definition of a citizen’s belonging to a commune.
It was described as the relationship of domicile (German: Heimathrecht, Polish: swojszczyzna).
The details were regulated by the Act of 3rd December 1863 on the regulation of domicile
relations. This law was of exceeding significance as it gave the right to stay in the commune, and
claim provisions and aid in poverty.
With the Act on Citizenship of the Polish State coming into force on 20th January 1920, holding
the right of domicile (in one of the communes within the Polish State, that was previously
a constituent of the Austro-Hungarian State) was one of the premises deciding about the right to
citizenship. Another legal act that defined further the question of citizenship was the act on the
regulation of the right o f choosing Polish citizenship by the citizens of the former Austrian Empire
and the former Kingdom of Hungary and the right of choosing foreign citizenship by the former
citizens of these states holding Polish citizenship, of 26th September 1922. Two bylaws were published
for the said act. The first, issued by the Council of Ministers on 12th December 1922, and
the other - the ordinance of the Minister of Internal Affairs of 6th February 1925. It guaranteed the
persons who enjoyed the right of domicile in the territories that had belonged to Austro-Hungary
and which found themselves within the borders of the Republic of Poland, the optional right to the
Polish citizenship. The right of domicile could be compared to the duty of registering residence,
and from the act on registration of people and identity cards in contemporary Polish legislation.
The article aims at analysing the legal grounds of the operation of the domicile right against
the acts-ensconced obligation of belonging to a commune and the citizenship right. It also contains
a description of the practical application of the domicile right.
Die charakteristische Eigenschaft der österreichischen Gesetzgebung war die Bestimmung
der Zugehörigkeit eines Bürgers zu einer Gemeinde. Diese Zugehörigkeit wurde als Heimathrecht
bezeichnet. Diese Fragen wurden im Einzelnen im Gesetz vom 3. Dezember 1863 zur
Regelung des Heimathrechts normiert. Das vorgenannte Recht hatte einen äußerst relevanten
Charakter, denn es berechtigte dazu, sich in einer Gemeinde aufzuhalten und Versorgung und
Hilfe in der Armut zu verlangen.
Mit dem Inkrafttreten des Gesetzes vom 20. Januar 1920 über die Staatsbürgerschaft des Polnischen
Staates war der Besitz des Heimathrechts “in einer der Gemeinden auf dem Gebiet des
Polnischen Staates, das vorher ein Bestandteil des Österreichischen oder Ungarischen Staates
war" eine der Voraussetzungen, die über das Recht auf Staatsbürgerschaft entschied. Ein weiterer
Rechtsakt, der das Thema rund um den Erwerb der Staatsbürgerschaft detaillierter bestimmte,
war das Gesetz vom 26. September 1922 zur Regelung des Rechts auf Wahl der polnischen
Staatsbürgerschaft durch die Bürger des ehemaligen Kaisertums Österreich oder des ehemaligen
Königreichs Ungarn und des Rechts auf Wahl einer fremden Staatsbürgerschaft durch die
Bürger dieser Staaten, welche die polnische Staatsbürgerschaft haben. Zu dem vorgenannten
Gesetz wurden zwei Durchführungsverordnungen erlassen. Die erste wurde am 12. Dezember
1922 durch den Ministerrat erlassen und bei der zweiten handelte es sich um die Verordnung
des Ministers für Inneres vom 6. Februar 1925. Sie garantierte denjenigen Personen, die ein Heimathrecht
auf den zu Österreich-Ungarn gehörenden Gebieten hatten, die dann innerhalb der
Republik Polen lagen, ein Optionsrecht auf polnische Staatsbürgerschaft. In der heutigen Gesetzgebung
könnte man das Heimathrecht mit der Meldepflicht aus dem Gesetz über das Bevölkerungsregister
und die Personalausweise vergleichen.
Ziel des Artikels ist die Analyse der rechtlichen Grundlagen für das Funktionieren des Heimathrechts
angesichts der gesetzlichen Pflicht zur Zugehörigkeit zu einer Gemeinde und des
Staatsbürgerschaftsrechts. Der Artikel enthält auch eine Beschreibung der praktischen Anwendung
des Heimathrechts.
Характерной особенностью австрийского законодательства была принадлежность
гражданина к гмине. Эта принадлежность иначе называлась отношением к своему (родному)
(Heimathrecht), а на правовом поприще её подробно регулировал закон от 3 декабря
1863 г. - «об урегулировании отношений к своему». Это акт имел чрезвычайно важное
значение, так как узаконивал пребывание в данной гмине и давал право бедным слоям
населения обращаться за помощью к государству.
В момент вступления в силу Закона от 20 января 1920 г. о гражданстве Польской Республики,
обладание гражданами «права о своем» «в одной из гмин на территории Польской
Республики, которая ранее была частью Австрийского или Венгерского государства»
было одним из условий определяющих право на получение гражданства. Другим законодательным
актом, который подробно представлял процедуру получения гражданства,
был Закон от 26 сентября 1922 г., регулирующий право выбора польского гражданства
гражданами бывшей Австрийской империи, или бывшего Венгерского королевства или
право выбора иностранного гражданства бывшими гражданами этих государств имеющими
польское гражданство. В связи с принятием этого закона было издано два подзаконные
акта. Первый был издан Советом министров 12 декабря 1922 г., а вторым было
постановление министра внутренних дел от 6 февраля 1925 г. Эти нормативно-правовые
акты обеспечивали гражданам, которые обладали «правом о своем» на территории Австро-
Венгерской империи, и которые оказались в границах Польской Республики, право
на получение польского гражданства. В современном законодательстве «право о своем»
можно сравнить с обязанностью регистрации по месту жительства, установленную Законом
о регистрационном учёте населения и удостоверениях личности. Целью статьи является анализ правовых основ функционирования «права о своем» на
фоне установленной законом обязанности принадлежности к гминам и праве получения
гражданства. Статья содержит также описание практики применения «права о своем».
Opis
Słowa kluczowe
prawo swojszczyzny, prawo przynależności, prawo obywatelstwa, Galicja, gmina, obywatelstwo, swojszczyzna, Austro-Węgry, the right of domicile, the right of belonging, the right of citizenship, Galicia, commune, citizenship, domicile, Austro-Hungary, Heimathrecht, Zugehorigkeitsrecht, Staatsburgerschaftsrecht, Galizien, Gemeinde, Staatsburgerschaft, Heimat, Osterreich-Ungarn, Ключевые слова: «право о своем», право принадлежности, право гражданства, Галиция, гмина (волость), гражданство, Австро-Венгрия
Źródło
Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 2014, T. XVII, s. 169-181.